-----------सोनाम सज्जन किराँती

यो शब्द भन्न सजिलो छ,
उच्चारण त अझ गज्जबले हुन्छ, 
बनेको छ दुई अक्षरले कोरिएर,
तर त्यति सजिलै आए जस्तो, 
बने जस्तो लाग्दैन  ।

यो शब्द खुला हावा
खुला आकाश 
खुला माटो, पानी, ढुङ्गा, पहाड,
हिमाल, बाटो देखेर बने जस्तो लाग्छ ।

शायद, स्पार्टाकसको जमानाले छामेको 
मुल चेतनाको वीउ 
यहीँ शब्दसँग सम्बन्धित छ ।
त्यसपछि हो उन्मुक्त,
समाजको विजारोपण भएको ।

जो खाली हात मानिसहरु 
दास दासी भएर जिउथे ,
तिनका आदेश पिएर
दिनभर मालिकको काममा खटिन्थे ।
र, साँझ रित्तै फर्कन्थे
एक गाँसको आशा पालेर ।

सुत्ने बेला भाग्छन भनेर, 
श्रमिकका खुट्टामा नेल झुण्ड्याईन्थ्यो ।
हातहरुमा पासो लगाएर, 
मुक्तिलाई बन्धक बनाईन्थ्यो ।
यस्तो जमानामा बिद्रोह 
स्पार्टाकसले गरे जीत रोपेर ।

त्यहीँ बेला हो, 
मुक्तिको सबभन्दा ठूलो ध्वनि गुन्जिएको क्षण,
उन्मुक्तिको पहिलो किरण झुल्केको बिहान,
शायद निभ्न सकेको छैन
यो अजम्बरी उज्यालो 
संसारलाई हिडाईरहेछ ।

तर मुक्ति किसिम, किसिमका छन
मुख्यतः दुई मुक्ति बुझ्न जरुरी छ ।
एक भौतिकवादमा आधारित,
अर्को अध्यात्मिक छ ।
स्पार्टाकसले चाहेको भौतिक हुन् ,
कार्लमाक्र्सको साम्यवाद 
यसैमा निर्भर छ ।

मृत्यु पछिको मुक्ति देखाएर 
शोषण गर्ने समाज 
स्पार्टकस बिरुद्ध छन् 
र आलौकिक भरोसा किनेर 
अमुक दलन बेच्ने शक्ति अध्यात्मिक हुन् ।

जीवन के हो नर्क भन्नेहरु 
मानिसलाई दास हुन सिकाउछन ।
र, आफू मात्र राजा वा
सिंहासनका दावेदार 
भगवानको रुपमा चिनाउछन ।
उनैले हो झ्याउकिरीका गीत 
मनपराउने र रोदनमा रम्ने ।

महाराज ! यहाँ कोही महाराज हुदैन 
तिमी रैती बराबर छौ,
तिमी प्रजा नै हौ ।
तौलिएर जोखिने भए म एक नागरिक 
त्यो तराजुमा जोखिन तयार छु
तिमी नहुदा पनि यो दुनिया चल्छ ।
तिम्रै कर्तुतहरु उखेल्न 
अब भौतिक मुक्तिको यात्रा फैलिसकेको छ ।
तिमी कुनै महात्मा नभएर 
त्यो यात्रा बिश्राममा पर्ने छैन ।

महाराज !
तिमी त्यही स्वतन्त्रताको बिरुद्ध उभिएको 
बिरामी चोर स्याल सावित हुँदै छौ त ।