बैशाख १४, २०८०, HalesiTuwachung
च्याउ
जंगलमा मरेको कटुसको रुखमा पनि च्याउ फल्छ । हाम्रो देश त्यस्तो देश हो, जहाँ च्याउ रोपी रहनुपर्ने, स्याहार गरिरहनुपर्ने जिनिस भित्र पर्दैन । च्याउ भन्दा स्वस्थ च्याउहरुको राजा सायद दिवाल च्याउ नै होला । दिवाल च्याउ एक प्रकारको चिचिमेरा वाम्बुले भाषामा (मिगिली ठ्वाङ्के) भनिन्छ । यसको अर्थ मिगिली भनेको माटोमा फल्ने उम्रने किरा ठ्वाङ्केको अर्थ जनाउछ । यतिखेर मिगिली चिचमेरा पसाउने समय हो ।
म सामान्य कृषकको छोरा भएकोले हाम्रो गाउँ घरमा पाईने च्याउहरु बिशेषत यो वर्षातको समयमा अधिक च्याउ उम्रिने समय हो । यतिबेला लेकतिर जस्तै ट्याम्के, साल्पा, स्याल्मे, मैयू र रेणु छेकुवाको पहाडी कटुस जङ्गलहरुमा शायद वैशाखतिर मरेका उतिसका मुढाहरुमा च्याउहरु उम्रिने सिजन हो । जब बैशाख लाग्छ, चिचिमेराहरु दिवालहरुबाट निस्कन्छन्, चिचिमेराहरु दुई खाले हुन्छन् । एउटा स्थायी बसोबास गर्दै निस्कने दिवाल छिचिमेरा । यो रातो फुस्रो पाँगो वा सफा राम्रो माटोमा बस्ने जीव माटै रङ्गको हुन्छ । र, अर्को कालो रङ बढी भएको हुन्छ, यो प्रायः गोबर मल मलिलो ठाउँमा हुन्छ, यसको स्थायी घर हुदैन । यो निस्कन थालेको थाहा भए पछि यसलाई सेतो प्लाष्टिकमा थापेर÷पारेर भुटेर वा मनपर्नेले काँचै पनि खान सकिन्छ । हो, यो निस्कने पुखाम दिवालबाट जेठ असारमा च्याउ उम्रन्छ, त्यसैलाई दिवाल च्याउ (मिगिली ठ्वाङ्के) भनिन्छ । यो अनौठो प्राणी हो, यसको माटो मुनि बासस्थान हुन्छ । यो आफ्नो सुरक्षित स्थानबाट कतै सर्दैन, हिड्दैन । यसको शारीरिक बिकास बिशेष प्रकारको धमिराबाट बनेको हुन्छ । त्यो धमिराले काठ खाँदैन, माटोमा माटै खाएर हुर्कन्छ र चिचिमेरा भएर बस्छ । यो बर्षमा एकपटक लगभग दस देखि बीस किलो सम्मको संख्यामा पसाउने वा निस्कने गर्छ दिवालबाट । सायद द्वन्दवादको एउटा नियम छ, एकबाट अर्कोमा रुपान्तरण, धमिराबाट चिचिमेरा वा झुसिलकिराबाट पुतली बन्ने अनौठो तर सत्य नियम लागु भएको देख्न सकिन्छ ।
स्थानिय परिचित च्याउहरु
च्याउका नामहरु त धेरै छन्, तर मैले जानेको च्याउका किसिमहरु अहिले सहरमा जुनसुकै सिजनमा पनि उत्पादन गर्न सकिने च्याउ पाईन्छ । त्यो हो—सीता च्याउ, यो विज्ञान प्रबिधिको प्रयोगबाट जतिसुकै बेला उत्पादन सम्भव छ । तर प्राकृतिक च्याउहरुलाई उनीहरूले आफ्नो समयको पर्खाइमा मात्रै उम्रने गर्छन, उसले त्यो समयको पर्खाइमा रहनैपर्छ । विशेष गरी हाम्रो मध्य पहाड कछाडतिर साउन र भदौको समयमा च्याउ उम्रने अधिक अनुकूल समय हो । हाम्रोतिर पाईने च्याउहरुमा बेशार च्याउ, यो बेशार जस्तै हुन्छ । एकदम स्वादिष्ट हुन्छ । अम्लिसो च्याउ, यो अम्लिसोको पात कलरमा उम्रन्छ । यो पनि निकै मिठो स्वाद भएको च्याउ मानिन्छ । अर्को माटो च्याउ, यो माटो च्याउ पिरो खालको हुन्छ । यसलाई एकपटक उसिनेर पिरो फाल्नुपर्छ । र फ्राई गरेर खान सकिन्छ । क्र्वट्ले, यो च्याउको नेपाली नाम थाहा छैन । हामी वाम्बुलेले क्वक्टले च्याउ भन्छौ, लगायत बिषालु च्याउहरु पनि हुन्छ दूधे रातो च्याउहरु पनि हुन्छ । यो खान हुने र नहुने हुन्छन्, एबम प्रकारले च्याउहरु उम्रन्छन । यो सिजनल तरकारीको रुपमा मानिसको निम्ति निःशुल्क प्रकृतिले उपलब्ध गराएको स्वस्थ खान्कीहरु मध्येको राम्रो तरकारी च्याउ हुन ।
स्वास्थ तरकारी च्याउ
च्याउ भन्नाले मासु संग तुलना गरिने एकप्रकारको तरकारी हो ।
च्याउलाई अर्थ्याउने विभिन्न किसिमका परिभाषाहरुछन । तर यति हो कि अहिलेको यो हाईबृड ग्रेडिङमा उत्पादन गरिएका तरकारी किनेर खानेको स्वस्थ भन्दा सिस्नु टिमुरको अचार लट्टेको साग र जङ्गलका निंगुरो च्याउ जस्ता तरकारी खानेहरुको शरीर एकदम निश्फिक्रि स्वस्थ हुन्छ । यो सकरात्मक कुरा हो ।
प्रकृतिबाट मुनाफा
महङ्गी बढेर मान्छेले पासो लगाउन थालीसके । जस्तैः राजधानीको मुख्य सडकमा २०७९ पौषमा सरिरमा ईन्धन खन्याएर एक ब्याक्तिले प्राण त्यागे । यो दुखद पक्ष हो । काठमाडौं बाहिर पनि त्यस्ता कैयन घटना घटेको देख्न सकिन्छ । गाउँ घर रित्तिएर बस्ती सहर केन्द्रित हुन थाल्यो । जग्गा जमिन बाँझिएको बाँझिएई छ । यी यस्ता कारण किन भयो ? भन्दा मान्छेलाई मुद्रा बिहिन केही गर्न नसक्ने अबस्थामा परिणत गरायो अहिलेको यो बित्तिय परिवेशले । साम्राज्यवादी नीतिका पक्षपोषकहरु पैसा ब्याजमा लगानी गरेर ब्याजले अकुत ब्याज कमाउने परिस्थितिमा बिश्वलाई पुर्याए र हाम्रो युवा जमात बिदेशीनुपर्ने कारणले पर्याप्त उत्पादन हुन सकेन नेपालभित्र र राज्य कम्जोर बनिरहेछ अर्थतन्त्रमा । अर्थतन्त्रमा सुधार भएन भने विकास हुदैन । अर्थतन्त्र सुधार गर्न हामीले स्थानिय उत्पादन र भण्डारण वितरण प्रणाली सुदृढ गर्नुपर्छ । यो ब्याबस्था राज्य वा सरकारको हो । यहाँ उत्पादन भएको अम्बकहरु नास्पाती आरुबखडाहरु कटुस काफलहरुको बेचबिखनमा आयश्रोत देखिदैन लिच्ची आँप मेवा खर्बुजा अँगुर निबुवा कागती विभिन्न किसिमको फलफूलहरु त्यसै बारीमा सडेर जान्छ । कुनै पनि स्थानिय निकायले यसको ब्याबस्थित बजार प्रबर्द्धन गरेको पाईदैन । हामी संग अर्थतन्त्रमा सबल हुन विभिन्न तरिकाहरुछन । यदि यी कुराहरुको सही सदुपयोग र निर्बिकल्प नीति निर्माण र उपायहरुमा लाग्ने हो भने कोही पनि बिदेशी माटोमा पसिना बगाउन जानू जरुरी छैन । जस्तै हाईड्रोपावरहरुको सञ्चालन पम्पिङ सिस्टममा सिञ्चाईको समेत सुविधा पु¥याउने हो भने युवाहरू अबस्य खेत खन्न फर्कने छन् । त्यो दुबई साउदी र कतारबाट त झन चाँडो देश फर्कनेछन, हाम्रा स्वदेशी श्रमिक युवाहरु । पैसाको अभावमा त्यो अस्वभाविक मरुभूमिमा को डढेर आफ्नो परिवारको अभाव मेट्ने शितलता किन्न बसीरहला । यसो नगरे नेपाल सरकार र गणतन्त्रको राजतन्त्रात्मक ब्याबास्थाबाट रुपान्तरणको अर्थ रहनेछैन मात्रको गुणमा परिवर्तन गर्न यी सामान्य कामहरु नीतिगत तहले ब्याबस्थित भएर गरिदिए बिदेशमा बेचिएका श्रमिकको पेन्सन भन्दा पनि स्वदेशी उत्पादनमा आम मानिसहरु लगानी गर्न ईच्छुक हुनेछन् । र बजार ब्यबस्थापनमा सरकारको हस्तक्षेप अनिवार्य छ । बिचौलियाहरुको कारण १५ रुपैयाँको सागको मूल्य २५ रुपैया वा १० रुपैया बढी मुल्य तिर्न उपभोक्ता बाध्य छन यो परिदृष्य प्रत्येक बजारबाट हटाएर अब १५ रुपैयाँको साग अठार बढीमा २० रुपैयाँमा किनबेच होस÷हुनुपर्छ । अनि मात्रै सन्तुलित बजार कायम हुन्छ । यता बेलैमा बुद्धि पुगोस । निःसंकोच ती हाम्रा सिजनल प्राकृतिक च्याउहरुले समेत खरबौ डलर कमाउन सक्छन् । यो बुद्धि फिरेमा सम्बन्धित हामी सरोकारवालाहरुले सहजता अनुभुत गर्न पाउने छौ ।
हलेसीन्युजडेस्क, खोटाङ / जिल्ला समन्वय समिति खोटाङका प्रमुख सनबहादुर राईलाई बुधवार...
हलेसीन्युजडेस्क, खोटाङ / खोटाङमा सामाजिक सञ्जालमार्फत सामाजिक सद्भाव भड्किने खालका...
हलेसीन्युजडेस्क, खोटाङ / खोटाङको दिक्तेल रुपाकोट मझुवागढी नगरपालिकास्थित गाडी पार्कीङका लागि...
मुन्दुम अन्तर्राष्ट्रिय चित्रकला कार्यशाला तथा कला प्रदर्शनी –२०८० सफल...
२०८० अशोज
असोज महिनामा काम गर्दा आकस्मिक समस्या आइलागे पनि मित्रहरूबाट सहयोग जुट्नेछ । दूरदराजमा रहेका आफन्तजनसँग सम्बन्ध कायम हुनेछ । कुनै कारणवश रोकिएको कामले पनि गति लिनसक्छ । महिनाको उत्तरार्धबाट योजना कार्यान्वयनमा ढिलाइ गर्नाले आफैँपछि परिनेछ । कार्यमा अवरोधका साथै स्वास्थ्य प्रतिकूल रहन सक्छ । यो महिनाको लागि शुभ अङ्क २,७ र शुभ रङ्ग पर्पल वा पहेँलो हो । कुनै शुभकर्म गर्नु पूर्व विष्णु भगवानको दर्शन गरि कार्य आरम्भ शरीरमा आरोग्यता मिल्नेछ ।
२०८० भाद्र
वृष राशिको लागि भाद्र महिनामा मिश्रित फल मिल्नेछ । ताके अनुरूप काम नबन्नाले दिक्क लाग्नसक्छ । आफ्नो अधिकार प्राप्तिका लागि केही संघर्ष गर्नु पर्नेछ । अनावश्यक र नियमित खर्चसमेत बढ्ने योग छ । महिनाको उत्तरार्ध बाट ठीक समयमा सही निर्णय लिन सकिनेछ । नयाँ र शुभ कार्यको योग समेत रहेको छ । यो महिनाको लागि शुभ अङ्क १, ४ र शुभ रङ्ग हल्का पहेँलो वा रातो हो । कुनै शुभकर्म गर्नु पूर्व विघ्नहर्ता गणेशजीको दर्शन गरि गरेको कार्यबाट अधिक सफलता मिल्नेछ ।
२०८० अशोज
असोज महिना मिथुन राशिका लागि मिश्रित रहने देखिन्छ । दैनिक व्यवहारमा खर्च बढ्न सक्छ । अनावश्यक घुमफिर नगरेकै जाती हुनेछ । महिनाको मध्यमा तार्किक क्षमता एवं बोलीको प्रभावले स्वरोजगार भइनेछ । रमाइलो यात्रा गर्ने अवसर प्राप्त हुनेछ । २० गतेबाट नयाँ योजना कार्यान्वयनमा ल्याउन मुस्किल पर्ला । व्यापार व्यवसायबाट पनि लाभ हुन सक्छ । यो महिनाको लागि शुभ अङ्क ५,९ र शुभ रङ्ग घ्यू रङ्ग वा खैरो हो । शुभकर्म गर्नु पूर्व वा यात्रामा जानु अघि दुर्गाजीको स्मरण गर्नाले शरीरमा आरोग्यता मिल्नेछ ।
२०८० अशोज
कर्कट राशिका जातकका लागि अशोज महिनाको सुरुका दिनमा मांगलिक कार्यमा उपस्थिति भइनेछ । नयाँ ज्ञान सिक्ने मौका पनि मिल्नेछ । परदेशमा रहेका आफन्तसँग प्रविधि मार्फत भेटघाट हुनेछ । महिनाको मध्यमा स्वास्थ्य प्रतिकूल हुने, आर्थिक पक्ष कमजोर हुने र बोलीको विपरीत अर्थ लाग्न सक्छ । बाटो काट्दा वा यात्रा गर्दा पनि सचेत हुनुपर्नेछ । यो महिनाको लागि शुभ अङ्क ७,८ र शुभ रङ्ग रातो वा निलो हो । कुनै शुभकर्म गर्नु पूर्व महालक्ष्मीजीको दर्शन गरि कार्य आरम्भ गर्दा अधिक सफलता प्राप्त हुनेछ ।
२०८० अशोज
असोज महिनामा सामूहिक तथा रमाइलो सफल यात्रा हुनेछ । सामाजिक कार्यमा विशेष अभिरुचि रहनेछ । प्रेमका कोपिलाहरू फक्रिएर जानेछन् । सेयर कारोबारबाट फाइदा हुनुका साथै छोटो र रमाइलो भेटघाट पनि हुनेछ । पढाई लेखाईमा राम्रो नतिजाका साथ सफलताको सिडिहरु चढ्न सकिनेछ , तर आनवास्यक हिँडडुल नगरेकै जाती हुनेछ साथै स्वास्थ्य प्रति सजग रहनु पर्छ । यो महिनाको लागि शुभ अङ्क २,८ र शुभ रङ्ग रातो वा सेतो हो । कुनै शुभकर्म गर्नु पूर्व महाकालीजीको स्मरण गरि कार्य आरम्भ गर्दा शुभ फल प्राप्त हुनेछ ।
२०८० अशोज
असोज महिनामा सद्विचारले अभिप्रेरित हुनेहरूलाई बिस्तारै लाभ हुनेछ । मित्रहरूबाट सहयोग जुट्नेछ र प्रेम सम्बन्धमा मधुरता मिल्नेछ । काम देखाएर अरूको मन लोभ्याउन सकिनेछ । राजनैतिक र सामाजिक कामबाट सफलता पाइनेछ । जुक्ति र बुद्धिको प्रयोगले समस्या सुल्झाउन सकिनेछ । बाहिरी खानपान, समय र स्वास्थ्यको विशेष ख्याल गर्नुपर्नेछ । यो महिनाको लागि शुभ अङ्क ५,७ र शुभ रङ्ग रातो हो । कुनै शुभकर्म गर्नु अघि हनुमानजीको दर्शन गरि कार्य प्रारम्भ गर्नाले अधिक सफलता मिल्नेछ ।
२०८० अशोज
अशोज महिनामा तपाईंको राशिबाट बाह्रौँ भावमा सूर्यले भ्रमण गर्नाले परिणाममुखी कार्य सम्पन्न गर्न ढिला हुनेछ । बेसुरमा वचन दिने बानीले अप्ठ्यारो पार्न सक्छ । महिनाको उत्तरार्धबाट कार्य क्षेत्र वा समाजमा कुरा काट्नेको सङ्ख्या बढेपनि दाजुभाइ र साथीले राम्रो सहयोग गर्नेछन् । लाभदायक भेटघाट र हौसला मिल्नेछ । बहुप्रतिक्षित काममा सफलता हात पर्न सक्छ । यो महिनाको लागि शुभ अङ्क १,८ र शुभ रङ्ग पर्पल वा हरियो हो । कुनै शुभकर्म गर्नु पूर्व महामृत्युञ्जय भगवानको ध्यान गरि आरम्भ गर्दा लाभ प्राप्त हुनेछ ।
२०८० अशोज
अशोज महिना राजनैतिक, सामाजिक तथा न्यायिक क्षेत्रमा संलग्न व्यक्तिहरूले राम्रै सफलता प्राप्त गर्नेछन् । कृषि व्यवसायबाट राम्रो प्रतिफल पाउन सकिन्छ । अचल सम्पत्ती हात पर्नसक्छ । २० गतेबाट राम्रो गर्दागर्दै पनि अपजस आइलाग्नसक्छ । प्रेम सम्बन्धमा चिसोपन पनि आउनसक्छ । तर अनावश्यक हिँडडुल नगरेकै जाती हुनेछ । यो महिनाको लागि शुभ अङ्क २, ६ र शुभ रङ्ग सेतो वा खैरो हो । कुनै शुभकर्म गर्नु पूर्व वा यात्रामा जानु अघि शिवजीको पूजा अर्चना गरि गरेको कार्यबाट अधिक सफलता मिल्नेछ ।
२०८० अशोज
अशोज महिनामा धनु राशिका लागि समग्रमा सकारात्मक महिना नै रहेको छ । शुभकार्यको चर्चा चल्नेछ र शुभ समाचार सुन्न पाइएला । प्रेमी र प्रेमिकाबाट विशेष सहयोग मिल्नेछ । शेयर बजारबाट पनि राम्रै सफलता पाइनेछ । राज्यस्तरबाट लोभ लाग्दा अवसर प्राप्त हुने सम्भावना छ । कृषि क्षेत्रमा महत्त्वपूर्ण कामको थालनी हुनेछ, तर स्वास्थ्यको विशेष ख्याल गर्नुपर्नेछ । यो महिनाको लागि शुभ अङ्क ३,९ र शुभ रङ्ग हरियो वा निलो हो । कुनै शुभकर्म गर्नु पूर्व विघ्नहर्ता गणेशजीको पूजा अर्चना गरि गरेको कार्यबाट लाभ मिल्नेछ ।
२०८० अशोज
अशोज महिनामा मकर राशिका जातकहरूले नयाँ र शुभ कार्यको योजना बनाउने र सृजनात्मक क्षमतालाई प्रस्फुटन गर्न सक्नुहुन्छ । आफन्त र साथीभाइबाट सहयोग तथा हौसला प्राप्त हुनेछ । नयाँ ठाउँमा रमाइला यात्राहरू हुनेछन् । मन लोभ्याउने पहिरनले अरूको नजर आफूमाथि पार्नेछ, तर वैदेशिक कार्य कमजोर रहने र नयाँ झैझगडा र मुद्दामामिलाबाट टाढिनु नै जाति हुन्छ । यो महिनाको लागि शुभ अङ्क ३,६ र शुभ रङ्ग पहेँलो वा नीलो हो । कुनै शुभकर्म गर्नु अघि भैरवजीको स्मरण गरि कार्य गर्नाले अधिक सफलता मिल्नेछ ।
२०८० अशोज
अशोज महिनामा सामाजिक कार्य गर्दा मानप्रतिष्ठा कायम राख्न गोपनियतामा ध्यान पु¥याउनुहोला । आफ्नो कार्यक्षेत्रमा झिनामसिना व्यवधान आइलाग्ने र मानसिक चिन्ता बढ्न सक्छ साथै स्वास्थ्यप्रति सजगता अपनाउनु नै बुद्धिमानि हुनेछ । २२ गतेबाट नयाँ जिम्मेवारी र नयाँ कमको योजना बन्नेछ । राजनीतिक कार्यमा ख्याति कमाउने योग छ । यो महिनाको लागि शुभ अङ्क ५,८ र शुभ रङ्ग सेतो वा निलो हो । कुनै शुभकर्म गर्नु सूर्य भगवानको उपासना गरि कार्य आरम्भ गर्नाले शरीरमा आरोग्यता मिल्नेछ ।
२०८० अशोज
असोज महिनामा सामाजिक कार्यमा विशेष रुचि रहनुका साथै राजनैतिक र सामाजिक पदप्रतिष्ठा प्राप्तसमेत हुने देखिन्छ । अभिभावकको सल्लाहअनुरूप चल्न सके राम्रो हुनेछ । मन लोभ्याउने पहिरनले अरूको नजर आफूमाथि पार्नेछ । तपाईंको लगनशीलतालाई भित्रभित्रै मन पराइएको अवस्था रहनेछ । घर ,जग्गाबाट लाभ मिल्ने योग पनि छ । यो महिनाको लागि शुभ अङ्क ४,७ र शुभ रङ्ग सेतो या गुलाबी हो । कुनै शुभकर्म गर्नु पूर्व वा यात्रामा जानु अघि सूर्यादि नवग्रहको स्मरण गरि कार्य आरम्भ गर्दा अधिक लाभ मिल्नेछ ।