० तीर्थराज भट्टराई

दश दिनदेखि केही सिक्न, विकासको मोडल अनुभूत गर्दै कृषि क्षेत्रको अत्याधुनिकिरण विकासलाई नगरपालिकामा कसरी जोड्न सकिन्छ भन्ने उद्देश्यले अध्ययन भ्रमण गरिरहेका छौ । कोरियाको विभिन्न ठाउँहरुमा । हिजो २६ गते अहिले हामी बसेको गोयाँग शहरबाट ३५० किलोमिटर टाढा दोगु गयौं, ४ घण्टाको यात्रा तय गरेर ।  

अत्याधुनिक कारबाट उपप्रमुख वीसन राई , भाषाविज्ञ नवराज काफ्ले, गेंगसियो विश्वविद्यालयका प्रोफेसर किम सोम गंग र बोंग जिल पार्क सहित ५ जना थियौं यात्रामा ।

पार्क हुनुहुँदोरहेछ कुशल गाडी चालक र सामाजिक व्यक्तित्व । लामो समयदेखि विभिन्न सामाजिक संघ÷ संस्था सञ्चालन गरिरहनु भएको रहेछ । “सेवा हि परमोधर्म’’ भन्ने भावनाबाट ओतप्रोत व्यक्ति । हामीलाई पाहुनाको रूपमा ससम्मान आफ्नो गाडिमा राखेर दिनभरीको समय दिनुभयो पार्कले । खर्चको त हिसाब नै छैन डिजल, मोविल, गाडि सर्विसिङ, खानाखाजा लगायत । त्योभन्दा अझै महत्वपूर्ण कुरा पढेलेखेको र व्यवसायिक मानिसले कोरिया जस्तो व्यस्त रहने अत्याधुनिक शहरमा हामीलाई पुरै समय दिनु थिएन चानचुने विषय । म आफैं परिरहेको थिएँ तिनछक्क ! उहाँहरूको मनकारी भूमिकाबाट । उहाँहरूको पनि नेपाल आउने कुरा छ कसरी गर्ने होला सत्कार र सम्मान भनेर लागिरहेकोछ मनमा चिन्ता । हुन त पार्क र प्रोफेसर किंमसंग नवराजजीको पुरानो दोस्ती र प्रेमभावपूर्ण सम्बन्ध । उहाँको त्यही सम्बन्घको कारणले हामीले समेत पाइरहेका छौं सम्मान र स्वागत सत्कार पनि ।

हामी नेपालीहरूको जस्तो चिया पसलमा बसेर प्रधानमन्त्रीदेखि पुछारघरे काकीकोसम्म कुरा काट्ने कहाँ छ त्यस्तो स्वभाव र मान्छेलाई फुर्सद, कोरियामा । विहानदेखि बेलुकीसम्म आफ्नो जिम्माको काम पुरा गर्छन् मेहनत गरेर । त्यसै कहाँ बनेकोछ र कोरिया ५० वर्षको अवधिमा आधुनिक र समृद्घशाली मुलुक ! उनिहरूको सेवाभाव, लगनशीलता र नम्र–व्यवहारले नतमस्तक नै भएँ म त।                       

विहान ८.२५ बजे हिंडेर घुम्दैघुम्दै पुग्यौं दिउँसो २.१५ बजे थेगु । वीचबाटोमा खाजा र खाना खाइसकेका थियौं हामीले । गाउँको बाटो हँुदै आधुनिक सडक सञ्जाल जोडिएको भएतापनि थेगुभने व्यवस्थित शहर रहेछ । हाम्रो देशमा जस्तो प्रधानमन्त्री, अर्थमन्त्री र शक्तिशाली दाजु भाउजु भएको भरमा विकासका लागि हुदैन रहेछ भेदभाव र सौतेनी व्यवहार । आवश्यकता र समानुपातिक ढंगबाट देखियो नमुना विकासको चित्रण । नेपालमा भए गोरखा, डडेल्धुरा र नुवाकोटमा शक्तिको भरमा पारिन्थ्यो बजेट । थेगु शहरको व्यवस्थित र नमूना विकासले पंक्तिकारले तुलना गर्ने अवसर पायो नेपालको काम गर्ने तरिका र कोरियाको विकास मोडेलको भिन्नता । होसन विश्वविद्यालयमा ३.४० को समय भएकोले कफीसपमा बस्यौं हामी १ घण्टा समयको पर्खाईमा । नेपालमा जस्तो कहिलेकहीँ समयभन्दा अगाडि पुग्ने र कहिले घण्टौं ढिला पुगेर गरिन्न अरूको समय बर्बादी ।

लिएको समय भएपछि हामी पुग्यौं निर्धारित समयमा । हाम्रो स्वागतका लागि प्रतिक्षामा होसन विश्वविद्यालयका अध्यक्ष अन्दाजी ५० वर्षीय किम जो ह्योन र अन्य अधिकारीहरू रहेछन् तयारीमा । जानेसाथ अनौपचारिक चिनजान र अनुभव साटासाट ग–र्यौं दुबै पक्षले । दिक्तेलको सिजान भनेर नवराजजीले परिचय गराउँदा भए नतमस्तकर र गरेँ ठूलो सम्मान । तीर्थ– विसनको सम्मान र सत्कार होइन त्यो ईज्जत खोटांगे नागरिक र नगरवासीको लागि थियो संस्थागत सम्मान । मेरो बुझाईमा जापान हुँदै मुन्दुम चित्रकलाको माध्यमबाट जोडिएको हो यो अन्तराष्ट्रिय सम्बन्ध । प्रदर्शनीको तयारीमा जुट्नुपर्ने भएकोले धनुजी आउन सक्नुभएन कोरिया । ठाउँठाउँमा उहाँको अनुपस्थिति खड्कियो हामीलाई । तर पनि कोरियाली प्रोफेसरसँग नवराजजीको घनिष्ठ सम्बन्धले हामीलाई कतै भएन असजिलो महशुस ।     

हाम्रो भ्रमणको उद्देश्य र नगरपालिकाको संक्षिप्त जानकारी गराएपछि अध्यक्ष किमले विश्वविद्यालयको बारेमा संक्षिप्त जानकारी दिँदै आगामी दिनमा नगरपालिकासँग साझेदारी गर्ने जनाउनुभयो प्रतिबद्धता । एकघण्टाको दोहोरो छलफलमा नेपालको बहुधार्मिक, बहुभाषिक, कृषि-पर्यटन र साँस्कृतिक क्षेत्रको अध्ययन गर्दै द्विपक्षीय सम्बन्ध विस्तार गर्न छिट्टै नै दिक्तेल आउने बचन दिनुभयो अध्यक्षले । अतिथि सत्कारमा चिसो सादा चिया, जुस, कुकिज र पानी राख्ने प्रचलन रहेछ कोरियामा । जहाँजहाँका गयौं प्रायः यस्तै सत्कार र सानोतिनो जेजस्तो भएपनि दिनैपर्ने उपहार । यो संस्कृति र सभ्यता नै रहेछ कोरियाको ।
।

प्रोफेसर पार्क, नवराजजी र अध्यक्षवीच कोरियन भाषामा १० मिनेट जमेर कुराकानी भयो–खोटाङको अवस्थाको बारेमा । बेलाबेलामा हामीसंग सोध्नुहुन्थ्यो नेपालीमा नवराजजीले नबुझेको विषय । विश्वविद्यालयको भौतिक पूर्वाधार र डिजिटल कक्षा कोठाको अवलोकन गरी करिब ५ बजे मात्रै हामी निक्ल्यौं विश्वविद्यालयबाट । करोडौं लगानी, अत्याधुनिक भवन र उपकरण सर्सर्ती हेर्दा व्यवस्थापन पनि चुस्त देखिन्थ्यो । ठूलो साँझ परिसकेको रहेछ बाहिर निक्लँदा । भित्र बत्तिको उज्यालोले मध्य दिन जस्तै लागेको थियो । विदा भएर हामी विश्वविद्यालयबाट निक्लियौं  ।

हामीले लामो बाटोको यात्रा तय गर्नुपर्ने छ वासस्थान फर्कन । नेपालको सडकको दूरी हिसाब गर्दा दिक्तेलबाट हाराहारी हुनुपर्छ पोखरासम्म । तर समयको हिसावले दिक्तेलबाट पोखरा जान गाडिमा १४-१५ घण्टा लाग्ला, कोरियामा भने ४ घण्टा हाराहारी । खुल्ला खाली सडकमा गाडी चलाउँदा १ घण्टामा १३० किमिसम्मको मैले ख्याल गरेँ । तर हामी विस्तारै हेर्दै–बुझ्दै हिंडिरहेका थियौं । १ घण्टाको यात्रापछि कफी खाने ठाउँमा रोक्नुभयो किमजीले । ठाउँठाउँमा अत्याधुनिक शौचालय थिए हामीले राम्रै प्रयोग गरौं तिनको । करिब बेलुकी ७ बजे खानाखान गाडि पार्किंग गर्नुभयो एउटा होटल अगाडी ।         

होटल पुगेपछि मेरो लागि शाकाहारी खाना खोज्ने चिन्ता हुन्थ्यो कोरियन मित्रहरूलाई । सुँगुर, गाई–गोरूको मासु, कुखुरा केही नखाने शाकाहारी थिएँ म । यस्तो होटल पाउन दुर्लभ नै रहेछ कोरियामा । ३ वटा चहारेपछि मलाई मिल्दोजुल्दो भेटियो होटल । २ दिदी बहिनीले सञ्चालन गर्नुभएको रहेछ होटल । करिब २०-२५ जनासम्म अटाउने एकतले घर सञ्चालित होटल । पछाडि पट्टिको खुल्ला ठाउँमा बाहिर बस्यौं हामी । सेकुवा, छ्याँग र कोरियन परिकार मगाउनुभयो मेनु हेरेर किमले ।       

माग गरेको १५ मिनेटमा आयो टेवुलभरी खाने परिकार र २ आरी सुँगुरको मासु । हाम्रो गाउँठाउँमा जस्तो होइन रहेछ, सेकुवा बनाउने तरिका । टेवुलको माथि हुँदोरहेछ आधुनिक वाकस र धुँवाजान रिंग लगाएको नरम फलामको पाइप । सेकुवा बनाउँदा आवश्कता अनुसार पाइपलाई तलमाथि गर्न मिल्ने लग्जरी । तल आकर्षक ड्रम र माटोको भाँडामा  झरझराउँदा कोइला । 

कोरियन परिकार अनुसार मैले शाकाहारी र साथीहरूले सुँगुरको मासु भट्टिमा पोल्दै खान शुरू गर्नुभयो । सामान्य उसिनेको मासु भएकोले ५-७ मिनेटमा योग्य हुनेरहेछ त्यहाँ सेकुवा खानलाई । 

होटलमा प्रायः सबै टेबुल भरिएका थिए कोरियन ग्राहकहरुले । खानाको परिकार र सेकुवासँग लोकल रक्सी, वियर, ह्विस्की र लोकल छ्याँगका बोतल थिए सबै टेवुलमा । नेपालमा जस्तो शैलिगत बिहारी ट्वाके हल्ला बिल्कुलै थिएन त्यहाँ । सँगै बसेको टेवुलको साथीले भन्दा अरूले सुन्दैन थिए जड्याहा कुरा । दिनभरीको थकान र परिवारले मनोन्जन लिने ठाउँ जस्तो रहेछ त्यहाँको वातावरण हेरेर लख काट्दा । हुनत कोरिया जस्ता विकसित राष्ट्रमा केटा र केटीसँगै वसेर खानेसाथ गिद्दे नजरले हेर्दै शंका गरेर लगाइन्न आरोप–प्रत्यारोप पनि । हाम्रोमा अलिक बढि स्वच्छन्दता र त्यहाँ स्थापित छ इच्छा अनुसारको स्वतन्त्रता । भनिन्छ आंशिक र दिर्घकालिन सम्बन्ध कायम गर्न पुरूष वा महिलालाई त्यहाँ रोकतोक छैन परिवारका सानाठूला कुनै सदस्यहरूबाट । 

हाम्रो टेबुलमा पनि २ ग्लास लस्सी र २ वोतल सेतो छ्यााग ल्याएर राखिन बहिनीले । १ घण्टाको बसाईमा २ लिटर छ्याँग, २ गिलास लस्सी र टेवुलका सबै परिकार सक्यौं हामीले । नेपालमा जस्तो तुंग्वा र छ्याँग प्रत्यक्ष बनाउने र ग्राहकलाई खुवाउने रहेनछ अभ्यास कोरियामा । हरेक खाद्यान्न होस् वा सामग्रीमा हुनै पर्ने शिलबन्दी सहितको निर्धारित मूल्य र समयावधिको मिति । बाहिरबाट हेर्दा हरियो बोतलमा सेतो छ्याँग मोही जस्तै सेतो देखिने र स्वादिलो जस्तो अनुभूत भयो मलाई । नेपालको छ्याँग र कोरियाको छ्याँगको स्वाद, बनाउने तरिका र थकान मेटाउँदै आनन्दको अनुभूति तब मात्रै हुन्थ्यो जब दुबैको स्वाद लिएको होस् त्यो स्वादे जिब्रोले । टेबुलमा राखिएको छ्याँग वा परिकारको जब आनन्दले लिइन्छ स्वाद र न हुन्छ पूर्ण अनुभूति खाने कुराको । 

समाजसेवी किम गाडि चालक हुनुभएको कारण र म तागाधारी ब्राह्मण भएकोले छ्याँगलाई हामी दुबै जनाले मात्रै नेत्रपान गर्यौ र लस्सीको स्वाद लियौं भने विसनजी, अर्का तागाधारी ब्राह्मण नवराजजी र प्रोफेसर पार्कले राम्रै स्वाद लिनुभयो छ्याँगको । 

कोरियन नागरिक पार्कले अमेरिकाको विश्वविद्यालयमा बसेर ३० वर्ष लेक्चरगिरी गर्दा त्यहाँको लोकल छ्याँगको स्वादलाई परख्नुभएको थियो भने किराँत परिबारमा जन्मनु भएको वीसनजीले त छ्याँगको गहिराईमा राम्रै डुबुल्की मार्नुभएको हुनुपर्दछ । जन्मदा पनि रक्सी र मृत्यु संस्कारमा पनि रक्सीको प्रयोग गर्ने संस्कृति अद्याबधि छँदैछ किराँतबंशमा । किरात संस्कृति अद्भुत र प्रत्यक्ष  जीवनोपयागी मानिन्छ नेपालमा । तागाधारीको तुलनामा कम विभेद, व्यबहारिक , स्वतन्त्र र प्रकृति पुजक मानिन्छ । म माझकिरातको तागाधारी भएपनि खानपानमा  भने छैन विगतदेखि नै किरात संस्कृतिको गन्ध । तर व्यबहार र जीबनशैलीमा भने प्रशस्तै छ किराती झ्वाक अनि ब्यबहार । रातदिनको रहनसहन र जीवन पद्धतिले समाजमा कहाँ भइन्छ र अछुतो ।                        

वीसनजीको ख्वाई र हाउभाउले नेपालको स्वच्छ हावापानी तथा आफ्नै धुलोमाटोमा तयार भएको ताजा र शुद्ध जस्तो हैन रहेछ यो शिलबन्दी गरिएको छ्याँग भन्ने लख काटिरहें मनमनमा । हुन त सिकारू नवराजजी र वीसनजीले छ्याँगको चुस्की लिएर हेराहेर गर्दै सन्काएका आँखा,फट्कारेको जिब्रो, उग्राएको मुख र उन्मुक्त ठट्यौली हाँसो हेर्दा नसाको मात्रा राम्रै भएको भान दिई रहेको थियो । गोरो प्रोफेसर पार्कको अनुहारमा रगतको मात्रा बढेर रसिलोपनको वृद्धिबाट पनि छ्यांगको दमलाई आंकलन गर्न मलाई धेरै भएन अप्ठ्यारो । मैले सोमरसको स्वाद नलिए पनि ३५ वर्षे नजिकको संगतले राम्रै लिएको छु मतुवाको अनुभव र पिउँदा शरीरमा आउने स्फुर्ति सहितको अनुभूति । हाम्रो टेबुलमा राम्रै आयो वील र भुक्तानी गर्नुभयो किमले । 

दिनभरीको गाडिको थकान, छ्याँगको चुस्की लिने साथीहरूसँगको वातावरणीय प्रभावका कारण राम्रै सुतियो गाडिमा । राति ११.२५ बजे हामी पुग्यौं बासस्थानमा । प्रोफेसर पार्क र समाजसेवी किम हामीसँग विदा भएर हिंड्नुभयो त्यहाँबाट । 

अन्त्यमा, हाम्रो यात्रा, विश्वविद्यालयको भेट र नगरपालिकाको लागि कोरियामा भईरहेका गतिविधिका विषयमा समिक्षा गरी हामी तिनै जनाले ११.५० बजे आराम  ग-यौँ ।